ΣΤΕΝΕΣ ΕΠΑΦΕΣ
Έχεις δίκιο… αλλά κάνεις ένα μεγάλο λάθος!
Παρ’ ότι δεν είμαι προπονητής ποδοσφαίρου, ούτε σκοπεύω να γίνω ποτέ, είχα την χαρά να βρεθώ σε μια παρέα νεαρών προπονητών που τώρα κάνουν τα πρώτα τους βήματα. Το ενδιαφέρον της παρέας ήταν η παρουσία σε αυτήν ενός δάσκαλου εκκολαπτόμενων προπονητών. Επειδή οι προπονητές όταν ξεκινούν την καριέρα τους αναλαμβάνουν κατά κανόνα τμήματα υποδομής, η κουβέντα κάποια στιγμή έφτασε στο σημείο που ο δάσκαλος εξηγούσε στην παρέα την ψυχολογία της αποτελεσματικής εκπαίδευσης, την αξία μιας σημαντικής αρχής στην εξάσκηση δεξιοτήτων νεαρών ποδοσφαιριστών: «Οι ανταμοιβές για βελτιωμένες επιδόσεις λειτουργούν καλύτερα από την τιμωρία για τα λάθη». Αυτό όπως είπε ο δάσκαλος υποστηρίζεται από πολλές έρευνες σε περιστέρια, επίμυς, ανθρώπους και άλλα ζώα.
Σε αυτό το σημείο πήρε το λόγο ένας από τους νεαρούς προπονητές της παρέας, αυτός με την περισσότερη εμπειρία σε τμήματα υποδομής. Ξεκίνησε με την παρατήρηση ότι οι ανταμοιβές για βελτιωμένες επιδόσεις μπορεί να έχουν καλά αποτελέσματα στα πτηνά και στα ποντίκια, αλλά αρνήθηκε ότι αποτελούν την καταλληλότερη μέθοδο για τους νεαρούς ποδοσφαιριστές. Είπε: «Σε πολλές περιπτώσεις έχω επαινέσει πιτσιρικάδες για την επιδέξια εκτέλεση κάποιας άσκησης τεχνικής. Την επόμενη φορά που κάνουν την ίδια άσκηση, συνήθως την κάνουν χειρότερα. Από την άλλη, πολλές φορές έχω ουρλιάξει λόγω της κακής εκτέλεσης μιας άσκησης και στην επόμενη προσπάθεια έχουν γενικά καλύτερες επιδόσεις. Για αυτό, σας παρακαλώ δάσκαλε, μην μας λέτε ότι η ανταμοιβή λειτουργεί ενώ η τιμωρία όχι, διότι ισχύει το αντίθετο».
Ο δάσκαλος χαμογέλασε… του είπε: «έχεις δίκιο αλλά κάνεις ένα μεγάλο λάθος»! Εξήγησε στην παρέα ότι η παρατήρηση του νεαρού προπονητή ήταν οξυδερκής και σωστή: περιπτώσεις στις οποίες επιδοκίμασε κάποια επίδοση στην προπόνηση ή ακόμα και σε αγώνα, είχαν περισσότερες πιθανότητες να ακολουθούνται από μια απογοητευτική εκτέλεση – απόδοση, ενώ οι τιμωρίες κατά κανόνα ακολουθούνταν από βελτίωση. Αλλά το συμπέρασμα του για αποτελεσματικότητα της ανταμοιβής και της τιμωρίας ήταν άστοχο. Αυτό που είχε παρατηρήσει είναι οι γνωστές μεταπτώσεις στη μέση τιμή που παρατηρείτε σε όλο το φάσμα του αθλητισμού, αλλά ακόμα και στην ίδια την ζωή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οφειλόταν σε τυχαίες διακυμάνσεις στην ποιότητα των επιδόσεων. Φυσικά, επαινούσε έναν ποδοσφαιριστή που βρίσκεται στην ηλικία των 15 ετών του οποίου οι επιδόσεις κυμαίνονταν αρκετά πάνω από το μέσο όρο. Αλλά ο νεαρός ποδοσφαιριστής μπορεί απλώς να είχε σταθεί τυχερός στη συγκεκριμένη προσπάθεια του, οπότε οι επιδόσεις του πιθανότατα να χειροτέρευαν ανεξάρτητα από το αν είχε λάβει επαίνους ή όχι. Ομοίως, ο προπονητής θα ξεκούφαινε με τις φωνές του τον ποδοσφαιριστή μόνο όταν η επίδοσή του ήταν ασυνήθιστα κακή, οπότε πιθανότατα εκείνος θα βελτιωθεί ανεξάρτητα από τις ενέργειες του προπονητή. Ο νεαρός προπονητής είχε προσάψει μια αιτιώδη ερμηνεία στις αναπόφευκτες διακυμάνσεις μιας τυχαίας διαδικασίας.
Ο δάσκαλος ζήτησε συγγνώμη για λίγο, αποχώρισε από την παρέα και όταν επέστρεψε είχε μαζί του ένα σετ με βελάκια και στόχο, το γνωστό Νταρτς (Darts). Μας κάλεσε διαδοχικά να ρίξουμε όλοι τα τρία βελάκια και να αθροίσουμε τις επιδώσεις μας. Αυτό το έκανε ο καθένας δυο φορές. Σημειώσαμε τα αποτελέσματα του κάθε διαγωνιζόμενου σε ένα τετράδιο. Στη συνέχεια αναδιατάξαμε, από την καλύτερη στη χειρότερη επίδοση της πρώτης προσπάθειας. Ήταν εμφανές ότι οι περισσότεροι από όσους τα είχαν πάει καλά την πρώτη φορά επιδεινώθηκαν την δεύτερη, ενώ όσοι δεν τα είχαν πάει καλά στην αρχή, στην δεύτερη προσπάθεια βελτιώθηκαν. Ο δάσκαλος μας είπε ότι αυτό που βλέπαμε στο τετράδιο συνέπιπτε με εκείνο που είχαμε ακούσει για την ποιότητα εκτέλεσης μιας άσκησης τεχνικής από έναν νεαρό ποδοσφαιριστή. Η κακή επίδοση συνήθως ακολουθείται από βελτίωση, και το αντίθετο, χωρίς καμία βοήθεια από επαίνους ή τιμωρίες.
Μπορεί ο καθένας να διαπιστώσει την κακότυχη σύμπτωση στην οποία είχαν – έχουν παγιδευτεί νεαροί προπονητές, νεαρών ποδοσφαιριστών: επειδή τιμωρούσαν τους ποδοσφαιριστές όταν είχαν κακές επιδόσεις, τους αντάμειβαν σε μια επακόλουθη βελτίωση ακόμη και αν η τιμωρία δεν έχει επιφέρει κανένα πραγματικό αποτέλεσμα. Επιπλέον οι προπονητές ποδοσφαίρου δεν είναι οι μόνοι που ζουν αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση. Δεν σας κρύβω ότι αυτός είναι ο λόγος που σας εξιστόρησα όλη αυτή τη κατάσταση, γιατί αποκαλύπτει ένα σημαντικό στοιχείο της ανθρώπινης υπόστασης: η ανάδραση στην οποία μας εκθέτει η ζωή είναι παράλογη. Επειδή έχουμε την τάση να συμπεριφερόμαστε καλά σε όσους μας ευχαριστούν και άσχημα σε εκείνους που μας δυσαρεστούν, τιμωρούμαστε από τη στατιστική όταν φερόμαστε καλά και ανταμειβόμαστε όταν φερόμαστε άσχημα. Μην παραξενεύεστε λοιπόν που ανταμείβονται αυτοί που δουλεύουν πατόκορφα τον κόσμο λέγοντας του αυτό που θέλει να ακούσει και όχι την αλήθεια, την ίδια ώρα που καθυβρίζονται αυτοί που του λένε την αλήθεια και όχι αυτό που θέλει να ακούσει.
Παναγιώτης Αλιατάς
aliatas74@gmail.com
twitter
facebook
